घरातील हवेची गुणवत्ता आणि आरोग्य

मापन केलेल्या घरांमधील प्रदूषकांचे विहंगावलोकन

घरातील निवासी वातावरणात शेकडो रसायने आणि प्रदूषकांचे मोजमाप केले गेले आहे. या विभागाचे उद्दिष्ट घरांमध्ये कोणते प्रदूषक आहेत आणि त्यांची सांद्रता यावर विद्यमान डेटा सारांशित करणे हे आहे.

घरांमध्ये प्रदूषकांच्या एकाग्रतेवर डेटा

स्लीपिंग आणि एक्सपोजर

मानवी जीवनकाळात अनुभवलेल्या वायुजन्य प्रदूषकांच्या संपर्कात घरांमधील एक्सपोजर हा प्रमुख भाग आहे. ते आपल्या एकूण आयुष्यभराच्या एक्सपोजरच्या 60 ते 95% पर्यंत असू शकतात, ज्यापैकी 30% आपण झोपतो तेव्हा उद्भवतात. प्रदूषकांचे स्त्रोत नियंत्रित करून, त्यांचे स्थानिक काढून टाकणे किंवा सोडण्याच्या ठिकाणी अडकवणे, प्रदूषित हवेसह सामान्य वायुवीजन आणि गाळणे आणि हवा साफ करणे याद्वारे एक्सपोजरमध्ये बदल केले जाऊ शकतात. घरामध्ये हवेतील प्रदूषकांच्या अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन प्रदर्शनामुळे तीव्र आरोग्य समस्या जसे की चिडचिड होणे किंवा दमा आणि ऍलर्जीची लक्षणे वाढणे, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आणि श्वासोच्छवासाच्या समस्यांसारख्या जुनाट आजारांसाठी धोका निर्माण होऊ शकतो आणि अकाली मृत्यूचा धोका वाढू शकतो. घरातील वातावरणात असंख्य गैर-हवाजन्य प्रदूषके आहेत, जसे की स्थिर धुळीतील phthalates आणि सनस्क्रीनमधील अंतःस्रावी व्यत्यय, तथापि, ते वायुवीजन मानकांवर परिणाम करत नसल्यामुळे, ते या तंत्रज्ञानामध्ये समाविष्ट केले जाणार नाहीत.

आत बाहेर

घरांमध्ये एक्सपोजरचे मूळ वेगळे असते. हे एक्सपोजर बनवणारे वायुजन्य प्रदूषकांचे स्त्रोत घराबाहेर आणि घरामध्ये असतात. घराबाहेर स्रोत असलेले प्रदूषक इमारतीच्या पाकिटात भेगा, अंतर, स्लॉट आणि गळती तसेच उघड्या खिडक्या आणि वायुवीजन प्रणालींद्वारे प्रवेश करतात. या प्रदूषकांचे प्रदर्शन घराबाहेर देखील होते परंतु मानवी क्रियाकलापांच्या पद्धतींमुळे (क्लेपीस एट अल. 2001) घरातील एक्सपोजरपेक्षा खूपच कमी कालावधी असतो तसेच अनेक घरातील प्रदूषक स्रोत आहेत. घरातील प्रदूषक स्त्रोत सतत, एपिसोडिक आणि वेळोवेळी उत्सर्जित करू शकतात. स्त्रोतांमध्ये घरातील सामान आणि उत्पादने, मानवी क्रियाकलाप आणि घरातील ज्वलन यांचा समावेश होतो. या प्रदूषक स्त्रोतांचे प्रदर्शन केवळ घरामध्येच होते.

बाहेरील प्रदूषक स्रोत

बाहेरील उत्पत्ती असलेल्या प्रदूषकांच्या मुख्य स्त्रोतांमध्ये इंधनाचे ज्वलन, वाहतूक, वातावरणातील परिवर्तन आणि वनस्पतींच्या वनस्पती क्रियाकलापांचा समावेश होतो. या प्रक्रियेमुळे उत्सर्जित होणाऱ्या प्रदूषकांच्या उदाहरणांमध्ये परागकणांसह कणांचा समावेश होतो; नायट्रोजन ऑक्साईड; सेंद्रिय संयुगे जसे की टोल्युइन, बेंझिन, जाइलीन आणि पॉलीसायक्लिक सुगंधी हायड्रोकार्बन्स; आणि ओझोन आणि त्याची उत्पादने. बाहेरील उत्पत्ती असलेल्या प्रदूषकाचे विशिष्ट उदाहरण म्हणजे रेडॉन, काही मातीतून उत्सर्जित होणारा एक नैसर्गिक किरणोत्सर्गी वायू जो लिफाफा आणि इतर छिद्रांद्वारे इमारतीच्या संरचनेत प्रवेश करतो. रेडॉनच्या संपर्कात येण्याचा धोका ही इमारत बांधली जात असलेल्या जागेच्या भूगर्भीय संरचनेवर अवलंबून असलेली स्थिती आहे. सध्याच्या टेकनोटच्या मुख्य भागामध्ये रेडॉन कमी करण्यावर चर्चा केली जाणार नाही. रेडॉन शमन करण्याच्या पद्धती, वायुवीजन मानकांपेक्षा स्वतंत्र, इतरत्र कसून तपासल्या गेल्या आहेत (ASTM 2007, WHO 2009). घरातील उत्पत्ती असलेल्या प्रदूषकांच्या मुख्य स्त्रोतांमध्ये मानव (उदा. बायोफ्लुएंट्स) आणि त्यांच्या स्वच्छतेशी संबंधित क्रियाकलाप (उदा. एरोसोल उत्पादनाचा वापर), घराची स्वच्छता (उदा. क्लोरीनयुक्त आणि इतर स्वच्छता उत्पादनांचा वापर), अन्न तयार करणे (उदा. स्वयंपाकाच्या कणांचे उत्सर्जन) यांचा समावेश होतो. .; फर्निचर आणि सजावटीच्या साहित्यासह इमारत बांधकाम साहित्य (उदा. फर्निशिंगमधून फॉर्मल्डिहाइड उत्सर्जन); तंबाखूचे धुम्रपान आणि ज्वलन प्रक्रिया घरामध्ये, तसेच पाळीव प्राणी (उदा. ऍलर्जीन). अयोग्यरित्या वेंटिलेशन किंवा हीटिंग सिस्टम सारख्या स्थापनेची चुकीची हाताळणी देखील घरामध्ये उत्पत्ती असलेल्या प्रदूषकांचे महत्त्वपूर्ण स्त्रोत बनू शकते.

घरातील प्रदूषक स्रोत

घरांमध्ये मोजले जाणारे प्रदूषक सर्वव्यापी आहेत आणि ज्यांना सर्वात जास्त मापन केलेले सरासरी आणि सर्वोच्च सांद्रता आहे ते ओळखण्यासाठी खालील गोष्टींचा सारांश दिला आहे. प्रदुषण पातळीचे वर्णन करणारे दोन संकेतकांचा वापर तीव्र आणि तीव्र अशा दोन्ही प्रकारच्या प्रदर्शनांना संबोधित करण्यासाठी केला जातो. बहुतेक प्रकरणांमध्ये मोजलेला डेटा मोजमापांच्या संख्येनुसार मोजला जातो जो बर्याच बाबतीत घरांच्या संख्येत असतो. निवड Logue et al ने अहवाल दिलेल्या डेटावर आधारित आहे. (2011a) ज्यांनी 79 अहवालांचे पुनरावलोकन केले आणि या अहवालांमध्ये नोंदवलेल्या प्रत्येक प्रदूषकाच्या सारांश आकडेवारीसह डेटाबेस संकलित केला. Logue च्या डेटाची तुलना नंतर प्रकाशित झालेल्या काही अहवालांशी केली गेली (Klepeis et al. 2001; Langer et al. 2010; Beko et al. 2013; Langer and Beko 2013; Derbez et al. 2014; Langer and Beko 2015).

मोल्ड/ओलावाच्या प्रसारावरील डेटा

घरातील काही परिस्थिती, उदा. अति आर्द्रता पातळी ज्याचा वायुवीजनावर परिणाम होतो, यामुळे साचा विकसित होऊ शकतो ज्यामुळे सेंद्रिय संयुगे, कण, ऍलर्जी, बुरशी आणि बुरशी आणि इतर जैविक प्रदूषक, सांसर्गिक प्रजाती आणि रोगजनकांसह प्रदूषक उत्सर्जित होऊ शकतात. हवेतील आर्द्रतेचे प्रमाण (सापेक्ष आर्द्रता) हा एक महत्त्वाचा घटक आहे जो घरांमध्ये आपल्या संपर्कात बदल करतो. ओलावा हा प्रदूषक मानला जात नाही आणि नसावा. तथापि, खूप जास्त किंवा खूप कमी आर्द्रता एक्सपोजरमध्ये बदल करू शकते आणि/किंवा अशा प्रक्रिया सुरू करू शकते ज्यामुळे एक्सपोजरची पातळी वाढू शकते. म्हणूनच घरे आणि आरोग्याच्या संसर्गाच्या संदर्भात आर्द्रतेचा विचार केला पाहिजे. माणसे आणि त्यांचे घरातील क्रियाकलाप सामान्यत: घरातील आर्द्रतेचे मुख्य स्त्रोत असतात जोपर्यंत कोणत्याही मोठ्या बांधकाम त्रुटींमुळे गळती किंवा सभोवतालच्या हवेतून आर्द्रता प्रवेश होत नाही. ओलावा आत घुसखोरी करून किंवा समर्पित वायुवीजन प्रणालीद्वारे देखील आणला जाऊ शकतो

हवेतील प्रदूषक एकाग्रतेवर मर्यादित माहिती

अनेक अभ्यासांनी निवासस्थानांमध्ये हवेतील प्रदूषकांची घरातील सांद्रता मोजली आहे. सर्वात प्रचलितपणे मोजले जाणारे अस्थिर सेंद्रिय संयुगे [गटबद्ध आणि उतरत्या क्रमाने अभ्यासाच्या संख्येनुसार क्रमबद्ध केलेले] हे होते: [टोल्यूएन], [बेंझिन], [एथिलबेन्झिन, एम, पी-जायलीन], [फॉर्मल्डिहाइड, स्टायरीन], [१,४ -डिक्लोरोबेन्झीन], [ओ-जायलीन], [अल्फा-पाइनिन, क्लोरोफॉर्म, टेट्राक्लोरोएथिन, ट्रायक्लोरोएथिन], [डी-लिमोनिन, एसीटाल्डिहाइड], [१,२,४-ट्रायमेथिलबेन्झीन, मिथिलीन क्लोराईड], [१,३-ब्युटाडाइन, decane] आणि [एसीटोन, मिथाइल टर्ट-ब्यूटाइल इथर]. तक्ता 1 Logue et al (2011) मधील वाष्पशील सेंद्रिय संयुगेची निवड दर्शविते, एक अभ्यास ज्याने औद्योगिक राष्ट्रांमधील घरांमध्ये हवेतील गैर-जैविक प्रदूषकांचे मोजमाप करणाऱ्या 77 अभ्यासांमधील डेटा एकत्रित केला आहे. तक्ता 1 प्रत्येक प्रदूषकासाठी उपलब्ध अभ्यासातून भारित-मध्य एकाग्रता आणि 95 व्या पर्सेंटाइल एकाग्रतेचा अहवाल देते. या पातळींची तुलना एकूण वाष्पशील सेंद्रिय संयुगे (TVOCs) च्या मोजलेल्या एकाग्रतेशी केली जाऊ शकते जे कधीकधी इमारतींमध्ये मोजमाप करत असलेल्या अभ्यासाद्वारे नोंदवले जाते. स्वीडिश बिल्डिंग स्टॉक शो मधील अलीकडील अहवाल म्हणजे TVOC पातळी 140 ते 270 μg/m3 (Langer and Becko 2013) आहे. सर्वव्यापी अस्थिर सेंद्रिय संयुगेचे संभाव्य स्त्रोत आणि सर्वाधिक एकाग्रता असलेले संयुगे तक्ता 4 मध्ये सादर केले आहेत.

तक्ता 1: निवासी वातावरणात मापन केलेले VOCs μg/m³ (Logue et al., 2011 मधील डेटा) 1,2 मध्ये सर्वाधिक सरासरी आणि 95 व्या पर्सेंटाइल एकाग्रतेसह

सर्वात प्रचलित अर्ध-अस्थिर सेंद्रिय संयुगे (SVOCs) [गटबद्ध आणि उतरत्या क्रमाने अभ्यासाच्या संख्येनुसार क्रमबद्ध] हे होते: नॅप्थालीन; pentabromodiphenylethers (PBDEs) PBDE100, PBDE99, आणि PBDE47 सह; BDE 28; BDE 66; benzo(a)pyrene, and indeno(1,2,3,cd)पायरीन. phthalate esters आणि polycyclic aromatic hydrocarbons सह मोजलेले इतर असंख्य SVOCs देखील आहेत. परंतु क्लिष्ट विश्लेषणात्मक आवश्यकतांमुळे ते नेहमी मोजले जात नाहीत आणि अशा प्रकारे केवळ अधूनमधून नोंदवले जातात. तक्ता 2 सर्व उपलब्ध अभ्यासांमधून मोजमाप भारित सरासरी एकाग्रतेसह अर्ध-अस्थिर सेंद्रिय संयुगेची निवड दर्शविते आणि नोंदवलेल्या एकाग्रता पातळीसह सर्वोच्च श्रेणीतील एकाग्रतेसह. हे लक्षात घेतले जाऊ शकते की एकाग्रता VOC च्या बाबतीत कमीत कमी एक क्रमाने कमी आहे. सामान्य अर्ध-अस्थिर सेंद्रिय यौगिकांचे संभाव्य स्त्रोत आणि सर्वोच्च एकाग्रता असलेले संयुगे तक्ता 4 मध्ये सादर केले आहेत.

तक्ता 2: निवासी वातावरणात SVOCs μg/m3 (Logue et al., 2011 मधील डेटा) 1,2 मध्ये सर्वोच्च सरासरी आणि टॉप-ऑफ-श्रेणी (सर्वोच्च मोजलेले) एकाग्रतेसह मोजले

तक्ता 3 कार्बन मोनोऑक्साइड (CO), नायट्रोजन ऑक्साईड्स (NOx), आणि 2.5 μm (PM2.5) पेक्षा कमी आकाराचे अपूर्णांक आणि अल्ट्राफाईन कण (UFP) सह इतर प्रदूषकांसाठी एकाग्रता आणि 95 व्या टक्केवारी दर्शविते. आकार 0.1 μm पेक्षा कमी, तसेच सल्फर हेक्साफ्लोराइड (SO2) आणि ओझोन (O3). या प्रदूषकांचे संभाव्य स्रोत तक्ता 4 मध्ये दिले आहेत.

तक्ता 3: निवासी वातावरणात μg/m3 (Logue et al. (2011a) आणि Beko et al. (2013)) 1,2,3 मधील डेटा मोजले गेलेले निवडक प्रदूषकांचे प्रमाण

आकृती 2: बाथरूममध्ये साचा

जैविक प्रदूषक स्त्रोत

घरांमध्ये विशेषत: बुरशीजन्य प्रसार आणि बॅक्टेरिया क्रियाकलाप तसेच ऍलर्जी आणि मायकोटॉक्सिन सोडण्याशी संबंधित घरांमधील साचा आणि आर्द्रतेच्या अभ्यासात असंख्य जैविक प्रदूषके मोजली गेली आहेत. उदाहरणांमध्ये Candida, Aspergillus, Pennicillum, ergosterol, endotoxins, 1-3β–d glucans यांचा समावेश होतो. पाळीव प्राण्यांची उपस्थिती किंवा घरातील धूळ माइट्सचा प्रसार देखील ऍलर्जीनच्या पातळीत वाढ होऊ शकतो. यूएस, यूके आणि ऑस्ट्रेलियामधील घरांमध्ये बुरशीचे विशिष्ट इनडोअर सांद्रता 102 ते 103 कॉलनी फॉर्मिंग युनिट्स (CFU) प्रति m3 आणि विशेषतः आर्द्रतेमुळे खराब झालेल्या वातावरणात 103 ते 105 CFU/m3 पर्यंत असते (McLaughlin 2013). फ्रेंच घरांमध्ये कुत्रा ऍलर्जीन (Can f 1) आणि मांजर ऍलर्जीन (Fel d 1) ची मापलेली मध्यम पातळी अनुक्रमे 1.02 ng/m3 आणि 0.18 ng/m3 च्या परिमाण मर्यादेपेक्षा कमी होती तर 95% पर्सेंटाइल एकाग्रता 1.6 ng/m3 आणि 27 होती. ng/m3 अनुक्रमे (Kirchner et al. 2009). फ्रान्समधील 567 घरांमध्ये माईटमधील माइट ऍलर्जीनचे प्रमाण अनुक्रमे 2.2 μg/g आणि Der f 1 आणि Der p 1 ऍलर्जीनसाठी 1.6 μg/g होते, तर संबंधित 95% पर्सेंटाइल पातळी 83.6 μg/g आणि 32.6 μg/g आणि 32.6 μg/g होती. et al. 2009). तक्ता 4 वर सूचीबद्ध केलेल्या निवडक प्रदूषकांशी संबंधित प्रमुख स्त्रोत दर्शविते. शक्य असल्यास, स्त्रोत घरामध्ये किंवा घराबाहेर आहेत की नाही हे वेगळे केले जाते. हे स्पष्ट आहे की निवासस्थानांमधील प्रदूषक अनेक स्त्रोतांमधून उद्भवतात आणि एक किंवा दोन स्त्रोत प्रामुख्याने उच्च प्रदर्शनासाठी जबाबदार आहेत हे ओळखणे खूप आव्हानात्मक असेल.

तक्ता 4: त्यांच्या उत्पत्तीशी संबंधित स्त्रोतांसह निवासस्थानातील प्रमुख प्रदूषक; (O) घराबाहेर उपस्थित स्त्रोत आणि (I) घरामध्ये उपस्थित स्त्रोत सूचित करते

आकृती 3: पेंट विविध प्रदूषकांचा स्रोत असू शकतो

मूळ लेख